Velen zien woningcorporaties als volkshuisvesters die sociale woningen bouwen tegen betaalbare huren. Maar ze doen veel meer. Met welke bril kijkt deze sector naar de toekomst van het bouwen en hoe kan de groeiende belangstelling vanuit de samenleving voor duurzaam wonen mogelijk worden gemaakt?

Woningcorporatie Wonen Limburg houdt zich bezig met het realiseren van de doelstellingen van het Klimaatakkoord, het financieren van duurzaamheidsverkenningen en de zorg voor energiebesparende maatregelen binnen de duurzame wijkaanpak. Ook heeft zij als eerste in Nederland de handschoen opgepakt en bouwde zestien kruislaaghouten sociale huurwoningen in Weert. Een primeur in Nederland. Tekstschrijver Annemarie de Graaf interviewde projectmanager sociale woningen Jean-Lou Snelder en bestuurder Wim Hazeu over het belang als wooncorporatie de nek uit te steken voor circulariteit en hout als duurzaam materiaal.

‘De druk op de huurmarkt in Weert is heel hoog en met dit type zelfvoorzienende sociale kwaliteitswoningen van hout kan snel worden gebouwd. Er waren zeer veel geïnteresseerden en daaruit volgden motivatiegesprekken. De sociale dimensie is voor ons belangrijk’, zegt Hazeu. ’En met het oog op mens en aarde duurzame stappen maken. Dat zit in het DNA van Wonen Limburg. Zo zijn we voor de bedrijfslunch per januari 2019 gestopt met het eten van vlees. Het cateringbedrijf was even bezorgd, maar dat bleek nergens voor nodig. Het idee is zonder omhaal ingevoerd en de vegetarische leefkeuken is een groot succes. Wij zien dat als voorbeeld van pratice what you preach.’

Fossiele roer moet om

‘Zo verschuiven we als corporatie de focus richting circulariteit, de CO₂ balans en het gebruik en hergebruik van materialen bij bouwen, slopen, renoveren en aanpassen van ons woningbestand. We weten dat het fossiele roer om moet en het gebruik van fossiele brandstoffen, steen, cement, beton en staal niet meer van deze tijd is. Het doet de CO₂-meter de verkeerde kant uitslaan. Het kost teveel energie. Daarom staat in onze bedrijfsvoering naast de energietransitie en een positieve CO₂ footprint ook circulariteit hoog op de agenda. Vanuit deze gedachte biedt hout het beste perspectief. Het is milieuvriendelijk bouwmateriaal dat CO₂ opslaat in plaats van uitstoot.’

Experimenteren

In 2017 wordt Snelder geïnspireerd door een bezoek aan het duurzaamste kantoor ter wereld in het dorp Haelen. Het gebouw dat volledig uit prefab wanden en vloeren van onverlijmd kruislaaghout is gefabriceerd, heeft de hoogst haalbare duurzaamheidsscore. Het idee is van een ondernemer, fabrikant in droogmachines, die zich voelde aangespoord na het zien van de zwaar door overmatige CO₂-uitstoot aangetaste koraalriffen op de Maagdeneilanden. Zo heeft hij zijn kantoor, fabriek én business op rigoureuze wijze verduurzaamd. Deze duurzaamheidsgedachte en sfeer van houten gebouw hebben een imposante uitstraling op de wijde omgeving. Het maakte Wonen Limburg enthousiast ook te gaan experimenteren met bouwen in kruislaaghout. Snelder kreeg van het bestuur de opdracht om voor sociale woningen aan de slag te gaan.

Alleen maar voordelen

‘We kozen voor de Duitse firma Rombach Holzbau die Nur Holz© huizen prefabriceert’, zegt Snelder. ‘Het hout komt van boomstammen uit een groot kweekbos van fijnsparren in het Zwarte Woud. Iedere boom die wordt gerooid voor huizenbouw, wordt vervangen door nieuwe aanplant.’ Zij bouwen woningen van kruislaaghouten platen, die uit drie of meer lagen kruislings geplaatste lamellen bestaan. Zonder gebruik van stalen spijkers of stalen schroeven. Het is duurzaam én circulair omdat geen lijm wordt gebruikt. De elementen worden vastgezet met grote schroeven van beukenhout waardoor de woning aan het eind van de levensduur demontabel is en geschikt voor hergebruik. Het hoge accumulerend vermogen van het hout zorgt voor een natuurlijk regulerend binnenklimaat. Er ontstaat geen houtrot, omdat het hout 24 uur lang op 55 graden is gedroogd. ‘Het is minder brandgevaarlijk dan panden van staal. Je kunt een fakkel tegen de wand houden. Het bouwproces duurt slechts twaalf tot veertien weken.’

‘Er zijn alleen maar voordelen’, zegt Hazeu. ‘Behalve de kostprijs, die ongeveer 20% hoger is dan we voor reguliere woningen betalen is eigenlijk een heel bescheiden meerprijs voor een uniek project als dit. Dit project is succesvol en krijgt zeker vervolg. We leren proefondervindelijk van de woonervaringen’, vertelt Hazeu. ‘We hopen andere partijen hierdoor te stimuleren. We zien het nut in geïnteresseerde partijen zoals collega-wooncorporaties maar ook een partij als Staatsbosbeheer nader te informeren. Zo voeren we verkennende gesprekken om ook op andere locaties in Limburg aan de slag te gaan. Het balletje rolt.’

We hopen hiermee ook andere partijen te stimuleren

‘Bij de feestelijke aftrap destijds op de bouwplaats van ons houtbouwproject heb ik de “Nur Holz© schroef” een centrale rol gegeven in mijn presentatie. De schroef is niet alleen cruciaal voor het type massiefhouten woning, maar staat ook symbool voor de samenwerking tussen provincie, gemeente en Wonen Limburg én voor de verbinding tussen de gemeente-domeinen wonen, zorg en klimaat. Dat betekent ook – als we de grote opgaven het hoofd willen bieden – ik met andere bestuurders dan alleen de wethouder ruimtelijke ordening aan tafel moet zitten’, zegt Hazeu.

Wie neemt het voortouw?

Het is de vraag wie duurzame stappen gaat zetten. ‘Diverse gemeentes hebben hun visie en klimaatdoelstellingen wel op papier, maar tonen nog weinig initiatief. Ze haken pas aan als de woningcorporatie met voorstellen komt. De financiële bijdrage van de provincie verlicht de lasten en hun bereidheid daartoe geeft aan dat we op de goede weg zijn. Vanuit de rijksoverheid zou een generieke financiële prikkel gericht op hetzij het stimuleren van het gebruik van circulaire bouwmaterialen dan wel op het ontmoedigen van het gebruik van niet-circulaire bouwmaterialen echt een versnelling kunnen realiseren. Vanzelfsprekend biedt erkenning van onze inspanningen door de overheid de Raad van Commissarissen van de woningcorporatie ook comfort. Maar heel veel woningcorporaties kunnen niet experimenteren met houtbouw, omdat het water ze aan de lippen staat. De gezamenlijke investeringscapaciteit van alle woningcorporaties in Limburg is onvoldoende om de opgaves van nieuwbouw, verduurzaming en betaalbare huren gedaan te krijgen’, zegt Hazeu. ‘Ook daar ligt, zeker in relatie tot de hoogte van de verhuurdersheffing, een sleutel voor de oplossing bij de Rijksoverheid.’

‘En bedenk dat grote private bouwers in ons land niet uit zichzelf zullen overstappen naar nieuwe manieren van bouwen, omdat het buiten hun comfortzone ligt, vult Snelders aan. Alleen wanneer alle woningcorporaties, gemeenten en provincies houtbouw gaan stimuleren kan er een omslag worden bereikt. Als je samen massa gaat maken, zullen de kosten van circulair bouwen dalen en zal ook de private woningbouw getriggerd worden’, besluit hij.