Kerckebosch Zeist heeft de afgelopen jaren een opvallende locatieontwikkeling ondergaan. Noem het een metamorfose die heeft geleid tot een van de meest gewilde woonwijken in de regio Utrecht en omstreken. Ontwikkelen in een bosgebied is zeker niet iedere locatieontwikkeling in Nederland gegeven. Hoe is het om hier te wonen? Twee Kerckebosch-bewoners vertellen.

Marco Raedts (50) en Karin Luidens(45), participeerden in dit nieuwbouwproject van projectontwikkelaar BPD. Zij wonen inmiddels in het buurtschap Elix, dat onderdeel uitmaakt van de wijk Kerckebosch en bestaat uit twee vrijstaande woningen, acht twee-onder-een-dakwoningen en vier rijwoningen. Het zijn 14 blokvormige huizen waarvan de daken in hoogte variëren. De getrapte vorm, het groen in de gevels en de subtiele overgang tussen privé en gemeenschappelijk maken dat de massief houten huizen in eenheid zijn ontworpen met de omgeving. De lage zijde van alle woningen grenzen aan de collectieve binnentuin. Tijdens de bouw zijn de huizen om bestaande bomen geplaatst en is gewerkt met duurzame biobased materialen waarbij zoveel mogelijk hout is gebruikt. Alle natuurlijke en ecologische materialen passen bij de bosrijke omgeving en zijn duurzaam geproduceerd en verwerkt.

Hout leeft

Het gesprek vindt plaats in Karin’s gloednieuwe hoekhuis, dat zij en haar partner sinds een paar weken bewonen. De grote houten woonkamer met de brede glazen puien voor en achter bieden zicht op het bomenpark en de gezamenlijke binnentuin. ‘De inrichting van het buitengebied nodigt uit om te lopen en te fietsen’, begint Karin. ‘Auto’s komen niet voor de deur en over het gebruik van de fietsen op het binnenterrein zijn afspraken gemaakt.’

‘De constructie van de woningen is grotendeels van massief houtbouw, cross laminated timber’ (CLT). Het bouwproject is CO2 negatief omdat de bomen al CO2 hebben opgenomen toen ze nog boom waren. Alles rondom het bouwtraject waarbij CO2 is uitgestoten is in principe gecompenseerd door de toepassing van CLT. De gevelbekleding van de buitenwand is van thermische bamboe en knetterhard materiaal dat jaren mee kan. De buitenwanden zijn geïsoleerd met vlas en binnen is het isolatiemateriaal van voormalige spijkerbroeken. De natuurlijke en ecologische materialen die in dit project zijn toegepast zorgen voor een gezond woonklimaat. Onze woningen zijn zo uitgewerkt dat veel materialen en elementen hergebruik op de lange termijn mogelijk maakt’, legt Karin uit. Alle bouwelementen zijn gearchiveerd in het materialenpaspoort “Madaster”.

‘Het plafond is van massief hout. Omdat geen leidingen verwerkt kunnen worden, hebben we een speciale computervloer aangelegd. Hierdoor ervaren we wel meer geluid van de bovenverdieping. Onder de wasmachine hebben we meteen een trilmat gelegd om het resoneren tegen te gaan. Het was in het begin wel een beetje wennen. Ik zag overal de knoesten in het houtwerk’, vertelt ze. ‘Tegen het plafond en alle muren. Heel intens vond ik dat. Nu zie ik dat gelukkig helemaal niet meer. Hout leeft. Hout lekt soms een beetje hars’, lacht Karin. ‘Dat zijn de dingen die je ontdekt.’

‘We wonen hier nog maar kort’, zegt Marco, ‘maar het verschil met ons vorige huis in een jaren ’30 buurt is groot. Een houten huis voelt aangenaam en ruikt heel lekker. Toen we het kochten, wist ik nog helemaal niets af van massief houtbouw’, zegt hij. ‘Mijn vrouw en ik kozen ervoor om dichtbij de natuur te wonen waarbij samenleven, verbinding, en delen met je buren veel meer onderdeel is van het dagelijks leven. Gedurende het bouwtraject zijn we ons pas echt gaan verdiepen in biobased materialen. Inmiddels zijn we trots op het gebruik van natuurlijke, herbruikbare materialen waarmee Elix bijdraagt aan de grondstoffen kringloop. Maar, voor mij staat het wonen in de natuur met de reeën en de vogels op nummer een. Ons terras grenst aan het bos. Ook op de bovenste verdieping sta je oog in oog met de boomkruinen, die we bijna kunnen aanraken. De nabijheid van buiten is letterlijk verbonden met binnen.

Vrienden van ons keken ervan op dat we een duurzame hechte leefstijl wilden aangaan met buren, die we nog niet kenden. Nu we hier wonen, wekt het ieders interesse en ben ik me ervan bewust, dat we in een voorbeeldwijk terechtgekomen zijn.’

Wonen in de natuur vanaf je voordeur

Karin en haar partner oriënteerden zich op een duurzamere manier van leven en wilden de stad uit. ‘In Utrecht kwamen we met onze VvE niet veel verder dan het plaatsen van zonnepanelen. Familie had ons al gewezen op een collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO) gebouwde energiezuinige wijk in Houten’, zegt ze. Hoe mooi is het als je als collectief over een mandelig terrein kunt beschikken en samen aan iets bouwt en ook wat meer naar elkaar omkijkt? ‘Zoiets zocht ik. Dus trokken we er vaak op uit met de fiets richting Odijk en Zeist. Door coronatijd was de horeca dicht en gingen we vaak picknicken. Dat was ook het plan toen we Kerckebosch aandeden en even dachten in een vakantiepark te zijn beland. De dominerende hoofdweg en grote galerijflats bleken van de aardbodem te zijn verdwenen. Het gebied had een complete transformatie ondergaan.’

‘In Kerckebosch waren voorheen veel sociale problemen’, legt Marco uit. Hij herinnert zich de naoorlogse wijk nog goed. Sommige mensen woonden daar hun leven lang al in veelal kleine flatjes. Maar, niemand wilde daar weg. De plek is natuurlijk geniaal. Je zag de eekhoorntjes van boom naar boom springen. Totdat de gemeente de bezem er doorheen haalde.

Aanvankelijk waren de meeste mensen wat sceptisch over het herstructureringsplan. Ik dacht ook: “komt er weer een doorsnee nieuwbouwwijk, en “wat zonde van de bomen.” We konden ons nog niet voorstellen hoe het in Kerckebosch zou uitpakken. Inmiddels staat er een natuurinclusieve gemêleerde wijk met sociale woningbouw, woningen voor ouderen, beschermde woonvoorzieningen en ook de dure percelen. Betaalbare koop- en middenhuur woningen vind je alleen niet in Kerckebosch en dat was vast niet de bedoeling.

Solliciteren

Om in aanmerking te komen voor het duurzame circulaire woonproject Elix moesten de toekomstige bewoners de projectontwikkelaar BPD en de WOM overtuigen. ‘Vergelijk het met een sollicitatieprocedure. In een motivatiebrief moest je uiteenzetten hoe je een hecht gemeenschapsleven voor je zag’, zegt Karin. Marco: ‘We hebben daar ook echt heel goed over nagedacht. Voor ons gaat het om de kleine ecologische voetafdruk. Meer bewustzijn voor de planeet en omgang met natuurlijke hulpbronnen voor levensonderhoud en comfort. Minder claim op de ruimte. Maar, net zo belangrijk vind ik de sociale principes, ook in het belang van onze kinderen. In het oude Zeist hadden we een keurig huis. Een twee onder een kapwoning met eigen oprit, een trampoline en een schommel. Als ik daar door de straat fietste zag ik iedereen naast elkaar leven en precies hetzelfde doen. Ik voelde me dan vaak een beetje burgerlijk en dacht: “wat doen we eigenlijk gek met elkaar.” Het contact met je buren, de zorg voor je omgeving en de verbinding met het landschap. Het is allemaal in de wijk Kerckebosch te vinden.’

Karin kijkt naar buiten en wijst richting het woonblok met sociale huurappartementen aan de overkant. ‘Daar zijn nu issues met de elektrische radiatoren. Het gaat niet goed met de warmte-koude opslag en er is ‘gedoe’ met de verhuurder, maar niemand wil daar ooit nog weg. Wonen in de natuur vanaf je voordeur. Hoe fijn is dat.’

Participeren

In oktober 2020 was de eerste kopersbijeenkomst met BPD en de toegewezen kandidaten. Vanaf de start participeren bewoners, BPD en de WOM gezamenlijk in het project. Dat had betrekking op de inrichting van het gemeenschappelijk plangebied en de vertaling van gezamenlijk duurzaam leven in het bouwprogramma. Voor de individuele woonwensen werden aparte werksessies georganiseerd. ‘Bij het instappen moesten we € 10.000 betalen voor de indeling en inrichting van elektriciteit en lichtpunten etc.’ zegt Karin. ‘De ontwerpfase vraagt financieel commitment vanwege de risico’s in dit stadium. Alsnog zijn mensen uitgestapt omdat ze een schutting wilden en een parkeerplaats naast het huis.’

‘De vraag of we elkaar leuk genoeg vinden is twee jaar geleden in gang gezet’, zegt Karin. Vanaf het begin trekken we intensief met elkaar op. Het voortraject was pittig en spannend. Uiteindelijk is het een verbindend proces geweest. Soms sprak ik hier af. Zaten we met een thermoskan op een zandhoop. Maar meestal vond het overleg online plaats. We hebben het bouwtraject nu achter de rug. Eens in de drie weken hebben we een bewonersoverleg. Het kan alleen maar leuker worden.’

‘Als je kiest voor een buurtschap, bijt het soms’, zegt Marco. ‘Zeker als het gaat om fundamentele zaken als privacy. Iedereen mag natuurlijk achter zijn of haar deur bepalen waarvoor die kiest. Het is een beetje geven en nemen.’

‘Je moet er met elkaar uitkomen’, valt Karin bij. ‘Inmiddels hebben we commissies geformeerd. We hebben een deelauto commissie, een tuincommissie. We huren met elkaar adviseurs in, zoals een technisch bouwbegeleider. Zo delen we kennis en de kosten. Ook zijn er kopzorgen. De verwarming boven werkt niet goed. Maar, alles is oplosbaar.’

Woonwensen: the sky is the limit

‘Momenteel houden we de huishoudelijke leefregels tegen het licht. Dat gaat over het gebruik van de fietsen, andermans honden en scooters in de gezamenlijke tuin. Uiteindelijk hebben we ons allemaal te houden aan het modelreglement van de VVE.’

De mensen van architectenbureau MIX architectuur zijn geweldig en enthousiast. Vanuit de opzet en de co-creatiegedachte van het plan was “the sky the limit”. De mogelijkheid van individuele woonwensen is uniek aan dit super luxueuze project.. De architecten onderzochten alle wensen die we voorlegden. Zij konden los gaan op verschillende scenario’s en uitbreidingsmogelijkheden over de indeling, opbouw, trappen, terrassen, gevelopeningen en terrasafwerkingen’, vertelt Karin.

‘Tegelijk ontwaakten diepgewortelde wensen, die voorbij de huisregels gingen. Het tekenen van een openhaard gaat met groot gemak, maar bracht tegelijk een gevoelig onderwerp ter discussie’, herinnert Marco zich. ‘Een aantal van ons houden heel erg van vuurtje stoken, een vuurplaats, en de barbecue. Terwijl anderen dat juist niet passend vinden in het Elix concept’, vult Karin aan. ‘Ik ben principieel tegen hout verstoken. Hout is om in te wonen.’

‘Wat mij tegenviel, is dat we zoveel moesten beslissen vooraf. Tijdens de ontwerpkeuzes moest alles vooruit worden bepaald. Alles bij elkaar was het ontwerpproces tijdrovender dan voorzien. Elke verandering moet technisch aangepast en weer worden doorberekend. Op een gegeven moment moet het een keer klaar zijn. Het project is onder andere daardoor met een half jaar vertraagd.’

‘In tegenstelling tot de ontwerpfase ging de bouw daarentegen razendsnel. Alles is voorgezaagd en geprefabt aangeleverd. Een hijskraan plaatste in een mum van tijd het hele huizenblok. De inrichting van alle huizen is heel verschillend. Dat zien we nu alles gerealiseerd is’, zegt Marco. ‘Er zijn overeenkomsten, maar nog meer nuance verschillen. De verschillende keuzes en aanpassingen zijn natuurlijk voor de aannemer wel super ingewikkeld.’

Samen is beter

‘Het initiatief en de gronduitgifte liggen bij de projectontwikkelaar BPD. Maar verder, omdat we echt alles met elkaar overleggen, verschilt Elix niet veel met een collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). Onze VvE bevat bijna dezelfde ingrediënten. Opvallend is dat het bouwproces zo snel is gegaan. Vanaf het moment van inloten tot aan de oplevering zit maar twee jaar. Het gevoel: “met elkaar kun je meer dan alleen is indrukwekkend”, zegt Karin.

‘De woningen hebben een duurzame energievoorziening van pv-panelen op het dak en de bodemwarmtepomp. In principe zouden wij ons dagelijks gebruik uit de 15 zonnepanelen en de warmtepomp moeten halen’, legt Karin uit. ‘Het is nog even afwachten of we voldoende zonnepanelen hebben om de waterpomp aan te sturen. ‘Duurzame en klimaatbestendige oplossingen staan ook in de gemeenschappelijke buitenruimte op de agenda. Ik denk aan waterwinning, voedselproductie, en zelfvoorzienende compostering’, zegt Marco.

‘Wij zijn hier rijk bedeeld’, geeft Karin toe. ‘Dat vind ik ook wel ingewikkeld. Als je de uitgangspunten bekijkt van Elix in Kerckebosch is dit buurtschap eigenlijk best elitair. Zo inclusief is dat dus niet. Het wonen is vanaf zes ton en dan hebben wij het goedkoopste huis’, zegt ze. ‘Maar, ik geloof zeker in gemengd wonen. De integratie van verschillende inkomensgroepen is in de wijk Kerckebosch heel goed gegaan. Ook voor de gemeente Zeist is dat een opsteker.’

Omdat we op de hoek wonen zie ik hier alles’, lacht Karin vrolijk. ‘Koud drie uur nadat we de sleutel van ons huis hadden, liepen hier vier mannen nieuwsgierig rond te kijken. Ik zei nog: “wat komen jullie doen?” Ze waren van de gemeente Bloemendaal en voor een woonwijk ideeën aan het opdoen over natuurinclusief bouwen.

Steun kleine bouwers

Ik hoop dat de aannemer ECO+PLUS hiervan profiteert, die zijn fantastisch voor ons, zegt Marco. ‘Dat zijn de dragers van de innovatie. Het zijn grote vernieuwers op de huidige woningmarkt. In 2013 startte het bedrijf met modern ecologisch bouwen en sindsdien staan ze bekend om hun innovatieve bouwprojecten. Het is een van de groene bouwers van Nederland die streeft naar een circulaire bouweconomie en uniek is door het gebruik van materialen die duurzaam zijn. Ze doen hun best om alle wensen te laten uitkomen, zegt Marco. ‘Maar, het is een van de kleine spelers in de bouwwereld, die het door de gevolgen van Corona en de oorlog in Oekraïne zwaar hebben. BPD heeft Elix commercieel in de markt gezet. Dat doen ze goed, maar de uitvoering ligt geheel bij de bouwende partij. Het zijn de kleine jongens die dat waarmaken’, zegt Marco. Karin bevestigt: ‘De innovatie zit daar. Dat zijn mensen met idealen, die nadenken, elkaar inspireren en kennis uitwisselen en met de architect samenwerken.’

‘Ik denk dat als we in Nederland met elkaar meer innovatie willen, we ervoor moeten zorgen dat dit soort kleine bouwers meer steun krijgen, ook vanuit de overheid. Zij steken hun nek uit en nemen grote risico’s. Zij duiken in het diepe, en moeten nu het hoofd boven water houden. Ik gun de bouwer dat Elix hen verder brengt, zodat ze nog veel meer duurzame wijken blijven bouwen.’